هوادهی غلات در سیلوی فلزی
رطوبت و دمای از بزرگترین مشکلات و چالش ها در ذخیره سازی بلند مدت گندم هستند .با نگهداری و حفظ مناسب گندم از این تهدیدات ، می توان آن را برای مدت طولانی و با کیفیت مناسب ذخیره نمود.
بسیاری از مشکلات مرتبط با ذخیره سازی غلات می تواند با خنک نگه داستن غلات برطرف و مدیریت شود.حشرات ، کنه ها ، قارچ ها در هوای سرد غیر فعال هستند. حشرات در دماهای زیر ۱۵ درجه سانتی گراد به گندی فعالیت می کنند و زیر ۴ درجه سانتی گراد تقریبا فعالیت آن ها متوقف می شود.
هوادهی فرآیندی است مه در آن هوا با فشار از میان توده غله عبور می دهند تا دمای آن پایین بیاید. این عمل یک ابزار مفید برای مدیریت صحیح ذخیره سازی که می توان توسط آن غله را از فساد مصون نگاه داشت به ویژه دانه هایی که رطوبتشان بالاتر از حد بحرانی است ، می باشد.
کنترل نامناسب دمای دانه می تواند باعث حرکت رطوبت بخشی از محموله به بخش دیگر شود .که سبب تجمع رطوبت در آن بخش و فساد دانه ها خواهد شد.به این پدیده مهاجرت رطوبت گفته می شود. این پدیده گر چه در هر زمانی که دمای دانه ها درنقاط مختلف کند و به میزان زیادی اختلاف داشته باشد، میتوان اتفاق افتد ولی بحرانی ترین زیان وقتی است که دانه های گرم در هوای سرد زمستان نگهداری شوند . یکی از مهم ترین مشکلات و مسائل در سیلوهای فلزی مشکل مهاجرت رطوبت است .
در اواخر پاییز و اوایل زمستان که متوسط دمای هوا کاهش می یابد ، دانه ها و هوای نزدیک به دیواره های کندو خنک شده ولی قسمت داخلی توده غله گرم باقی می ماند این تفاوت دما سبب حرکت رطوبت و هوا می شود. خنک شده هوا سبب سنگین تر شدن آن شده که به سمت کف کندو حرکت میکند و سپس به مرکز کندو رفته ، در آنجا گرمتر شده و به سمت بالا حرکت میکند.
همزمان با افزایش دما هوا ظرفیت نگهداری رطوبت آن بیشتر شده و شروع به جذب مقادیر کم رطوبت می نماید.هنگامی که هوا به قسمت های بالا سطحی گندم که سردتر است میرسد، خنک شده و مقداری از رطوبت خود را روی دانه های گندم باقی میگذارد که این فرآیند مهاجرت رطوبت گفته میشود.مهاجرت رطوبت در دانه های سرد که در ماهه ای گرم سال نگهداری می شوند ، نیز اتفاق می افتد.
تاثیر هوادهی به عنوان یک عامل مهم در حفظ کیفیت غلّه ذخیره شده است . وقتی هوا به درون توده غلّه دمیده می شودابتدا ( جبهه دما ) و سپس یک ( جبهه رطوبت ) را با خود به پیش می راند. جبهه دما به سرعت حرکت می کند در حالی که جبهه رطوبت به کندی حرکت می کند در واقع سرعتجبهه دما ۵۰ برابر جبهه رطوبت است.در حالی که جبهه دما به سمت بالا حرکت می کند ، دمای دانه کاهش یافته و به دمای بیرون میرسد.
هدف هوادهی عبور کامل یک جبهه دما از کل محموله داخل یک کندو است که زمان لازم برای اینکه جبهه خنک کنندهیک بار به طور کامل از توده غله عبور نماید را ( سیکل خنک شده ) می گویند. هنگامی که یک سیکل خنک کننده شروع شده ، فن ها باید به طور مداوم کار کنند تا جبهه به طور کامل از توده گندم عبور نمایند. توجه داشت زمان لازم برای تکمیل یک سیکل خنک کننده به دمای اولیه دانه ها بستگی نداره بلکه به سرعت جریان هوا و متوسط دمای هوای بیرون بستگی دارد.
میزان مناسب جرجان هوا از ۲۰/۱ ( متر مکعب در دقیقه بر بوشل ) برای کندوی کوچیک کنار مزرعه تا ۱ cfm/bu برای کندوهایی که برای خنک کردن سریع طراحی شده اند ، متفاوت می باشد.
منبع : خراسانی ، ح . ۱۳۸۹ . دیباچه دپارتمان ذخیره سازی ، اماکن ذخیره سازی و شرایط بهینه نگهداری گندم ، مرکز پژوهش های غلات – شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران.
